Gramatyka języka węgierskiego

 

Wstęp - Előszó

Kompendium Węgierskie to kompleksowo opracowana gramatyka języka węgierskiego (aktualnie w budowie).

Nawigacja: By powrócić z dowolnego miejsca strony do spisu treści wciśnij klawisz Home na klawiaturze swojego komputera.



Kontakt - Elérhetőségeink

Kompendium Węgierskie powstało z inicjatywy użytkowników Forum Węgierskiego. Wszelkiego rodzaju sugestie i błędy prosimy zgłaszać tutaj.



Alfabet - Ábécé

Alfabet języka węgierskiego składa się z 40 znaków: 14 samogłosek, 26 spółgłosek (9 złożonych z dwóch znaków, 1 z trzech znaków). Tworzą go następujące litery:

a, á, b, c, cs, d, dz, dzs, e, é, f, g, gy, h, i, í, j, k, l, ly, m, n, ny, o, ó, ö, ő, p, r, s, sz, t, ty, u, ú, ü, ű, v, z, zs

Istnieje także tak zwany poszerzony alfabet węgierski. Zbiór znaków, które go stanowią powiększono o:

q, w, x, y


Fonetyka - Fonetika

[DO NAPISANIA]



Samogłoski - Magánhangzók
Samogłoska Wymowa
a
 wymawiane jak "a" przy układzie warg jak przy "o" (å), krótko
á
 wymawiane prawie jak polskie "a", ale z szerzej otwartymi ustami, długo
e
 jak polskie "e", krótko
é
 wymawiane pośrednio między "yj" a "ij" (jak niemieckie "eh" w słowie nehmen), długo
i
 polskie "i" nie zmiękczające poprzedzającej spółgłoski, krótkie
í
 jak polskie "i", długo
o
 jak polskie "o", ale z bardziej ścieśnionymi wargami (zbliżające się do "u"), krótkie
ó
 wymawiane jak "ou" (niemieckie "oh" w słowie Sohn), długo
ö
 wymawiane jak "y" przy układzie warg jak przy "u" (niemieckie "ö"), krótko
ő
 jak "ö", tylko dłużej (niemieckie "öh" w Söhne)
u
 jak polskie "u", krótko
ú
 jak polskie "u", długo
ü
 wymawiane jak "i" przy układzie warg jak przy "u" (niemieckie "ü" w München)
ű
 jak "ü", długo

Samogłoski węgierskie dzielą się na:


  • krótkie: a, e, i, o, ö, u, ü,
  • długie: á, é, í, ó, ő, ú, ű.


Spółgłoski - Mássalhangzók

Uwaga! Poniższa lista zawiera tylko te spółgłoski, które nie mają odpowiednika w języku polskim.


Spółgłoska Wymowa
cs
 jak polskie "cz"
dz
 jak polskie "dz"
dzs
 jak polskie "dż"
gy
 jak zmiękczone "d" (jak "di" w wyrazach diakon/diwa)
ly
 jak polskie "j"
ny
 jak polskie "ń"
s
 jak polskie "sz"
sz
 jak polskie "s"
ty
 jak zmiękczone "t"
v
 jak polskie "w"
zs
 jak polskie "ż"


Przedimek - Névelő

Przedimek nie występuje w języku polskim. Można go za to spotkać np. w angielskim (the) lub niemieckim (der, die, das). W węgierskim wyróżniamy dwa rodzaje przedimka: nieokreślony i określony. Zostały one omówione w kolejnym rodziale.



Przedimek nieokreślony - Határozatlan névelő

Przedimka nieokreślonego używamy, gdy mówimy o przedmiocie, który nie jest znany obu stronom rozmowy, gdy chodzi o pewien, nieokreślony przedmiot. W języku węgierskim przedimek nieokreślony to egy.

egy kutya - jakiś pies

egy asztal - jakiś stół

egy ember - jakiś człowiek


Przedimek określony - Határozott névelő

Przy pomocy przedimka określonego wskazujemy przedmiot znany obu stronom rozmowy. Posłużymy się nim mówiąc o konkretnej, ustalonej rzeczy, osobie. W języku węgierskim przedimek określony ma postać a dla słów zaczynających się od spółgłoski i az dla tych, których pierwszą literą jest samogłoska.

a kutya - ten pies

az asztal - ten stół

az ember - ten człowiek


Czasownik - Ige

Część mowy opisująca czynności i niektóre stany. W języku węgierskim czasownik może występować w trzech trybach (oznajmujący, rozkazujący i przypuszczający) i trzech czasach (przeszły, teraźniejszy, przyszły).

Wyróżniamy także dwa rodzaje koniugacji czasownika: podmiotowa (nieokreślona) i przedmiotowa (określona).



Bezokolicznik - Főnévi igenév

Bezokolicznik w języku węgierskim uzyskujemy poprzez dodanie do formy podstawowej (tryb oznajmujący, czas teraźniejszy, liczba pojedyncza, trzecia osoba) sufiksu: -ni.

Przykład:

lát + ni = látni (widzieć)

táncol + ni = táncolni (tańczyć)

harcol + ni = harcolni (walczyć)

Uwaga! W słownikach języka węgierskiego formą podstawową danego czasownika nie jest bezokolicznik, lecz forma dla trzeciej osoby liczby pojedynczej.



Tryb oznajmujący - Kijelentő mód

[DO NAPISANIA]



Czas przeszły - Múlt idő

Czas przeszły używany jest do opisywania czynności lub stanów, które miały miejsce w przeszłości. W języku węgierskim czas przeszły dodając do podmiotu sufiks: -t.



Koniugacja podmiotowa - Alanyi igeragozás

Koniugacja podmiotowa czasownika w trybie oznajmującym i czasie przeszłym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -tam / -tem

2. -tál / -tél

3. -t / -ott

Liczba mnoga:
1. -tunk / -tünk

2. -tatok / -tetek

3. -tak / -tek


Koniugacja przedmiotowa - Tárgyas igeragozás

Koniugacja przedmiotowa czasownika w trybie oznajmującym i czasie przeszłym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -tam / -tem

2. -tad / -ted

3. -ta / -te

Liczba mnoga:
1. -tuk / -tük

2. -tátok / -tétek

3. -ták / -ték


Czas teraźniejszy - Jelen idő

Czas teraźniejszy używany jest do opisywania czynności lub stanów, które dzieją się w chwili mówienia.



Koniugacja podmiotowa - Alanyi igeragozás

Koniugacja podmiotowa czasownika w trybie oznajmującym i czasie teraźniejszym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -ok / -ek

2. -sz

3. - (w tej formie podawane są czasowniki w słownikach języka węgierskiego)

Liczba mnoga:
1. -unk / -ünk

2. -tok / -tek

3. -nak / -nek


Koniugacja przedmiotowa - Tárgyas igeragozás

Koniugacja przedmiotowa czasownika w trybie oznajmującym i czasie teraźniejszym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -om / -em / -öm

2. -od / -ed / -öd

3. -ja / -i

Liczba mnoga:
1. -juk / -jük

2. -játok / -itek

3. -ják / -ik


Czas przyszły - Jövő idő

Czas przyszły używany jest do opisywania czynności lub stanów, które będą miały miejsce w przyszłości. W języku węgierskim do mówienia o przyszłości bardzo często używa się czasu teraźniejszego.

Czasownik nie posiada samodzielnej formy w czasie przyszłym - tworzy się ją przy pomocy czasownika posiłkowego fog.



Koniugacja podmiotowa - Alanyi igeragozás

Bezokolicznik + czasownik posiłkowy fog: odmiana na przykładzie czasownika lát (widzieć).


Liczba pojedyncza:
1. látni fogok

2. látni fogsz

3. látni fog

Liczba mnoga:
1. látni fogunk

2. látni fogtok

3. látni fognak


Koniugacja przedmiotowa - Tárgyas igeragozás

Bezokolicznik + czasownik posiłkowy fog: odmiana na przykładzie czasownika lát (widzieć).


Liczba pojedyncza:
1. látni fogom

2. látni fogod

3. látni fogja

Liczba mnoga:
1. látni fogjuk

2. látni fogjátok

3. látni fogják


Tryb rozkazujący - Felszólító mód

Tryb ten wyraża rozkaz, życzenie lub prośbę. W języku węgierskim realizowany jest poprzez sufiks: -j. Występuje tylko w czasie teraźniejszym.



Czas teraźniejszy - Jelen idő

Czas teraźniejszy używany jest do opisywania czynności lub stanów, które dzieją się w chwili mówienia.



Koniugacja podmiotowa - Alanyi igeragozás

Koniugacja podmiotowa czasownika w trybie rozkazującym i czasie teraźniejszym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -jak / -jek

2. -j(ál) / -j(él)

3. -jon / -jen / -jön

Liczba mnoga:
1. -junk / -jünk

2. -jatok / -jetek

3. -janak / -jenek


Koniugacja przedmiotowa - Tárgyas igeragozás

Koniugacja przedmiotowa czasownika w trybie rozkazującym i czasie teraźniejszym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -jam / -jem

2. -(ja)d / -(je)d

3. -ja / -je

Liczba mnoga:
1. -juk / -jük

2. -játok / -jétek

3. -ják / -jék


Tryb przypuszczający - Feltételes mód

Tryb przypuszczający stosowany jest, by wyrazić domniemanie, wątpliwość. Wskazuje on na zdystansowanie się osoby mówiącej. W języku węgierskim tryb ten konstruujemy przy pomocy sufiksu: -n. Tryb węgierski ma dwa czasy: przeszły i teraźniejszy.



Czas przeszły - Múlt idő

Czas przeszły używany jest do opisywania czynności lub stanów, które miały miejsce w przeszłości. Tryb przypuszczający w czasie przeszłym tworzy się przy pomocy czasownika w czasie przeszłym trybu oznajmującego i słowa posiłkowego: volna.

Konstrukcja: czasownik w czasie przeszłym trybu oznajmującego + słowo posiłkowe volna.

Przykład: beszéltem volna.



Koniugacja podmiotowa - Alanyi igeragozás

Koniugacja podmiotowa czasownika w trybie przypuszczającym powstaje poprzez zestawienie czasownika czasu przeszłego trybu oznajmującego w koniugacji podmiotowej ze słowem posiłkowym volna.

Odmiana na przykładzie słowa lát - widzieć:


Liczba pojedyncza:
1. láttam volna

2. láttál volna

3. látott volna

Liczba mnoga:
1. láttunk volna

2. láttatok volna

3. láttak volna


Koniugacja przedmiotowa - Tárgyas igeragozás

Koniugacja przedmiotowa czasownika w trybie przypuszczającym powstaje poprzez zestawienie czasownika czasu przeszłego trybu oznajmującego w koniugacji przedmiotowej ze słowem posiłkowym volna.

Odmiana na przykładzie słowa lát - widzieć:


Liczba pojedyncza:
1. láttam volna

2. láttad volna

3. látta volna

Liczba mnoga:
1. láttuk volna

2. láttátok volna

3. látták volna


Czas teraźniejszy - Jelen idő

Czas teraźniejszy używany jest do opisywania czynności lub stanów, które dzieją się w chwili mówienia.



Koniugacja podmiotowa - Alanyi igeragozás

Koniugacja podmiotowa czasownika w trybie przypuszczającym i czasie teraźniejszym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -ék

2. -nál / -nél

3. -na / -ne

Liczba mnoga:
1. -nánk / -nénk

2. -nátok / -nétek

3. -nának / -nének


Koniugacja przedmiotowa - Tárgyas igeragozás

Koniugacja przedmiotowa czasownika w trybie przypuszczającym i czasie teraźniejszym - sufiksy:


Liczba pojedyncza:
1. -nám / -ném

2. -nád / -néd / -öd

3. -ná / -né

Liczba mnoga:
1. -nánk / -nénk

2. -nátok / -nétek

3. -nák / -nék


Zaimek - Névmás

[DO NAPISANIA]



Zaimek osobowy - Személyes névmás

 Liczba pojedyncza:

ja - én

ty - te

on, ona, ono - ő

forma grzecznościowa (Pan, Pani) - Ön

Liczba mnoga:

my - mi

wy - ti

oni, one - ők

forma grzecznościowa (Państwo) - Önök



Bibliografia - Bibliográfia